Thursday 8 December 2011

ئایدز له‌ كوردستان كۆنترۆل ناكرێت (شيماء سليمان

كه‌سێك گومانى ئه‌وه‌ى لێده‌كرێت هه‌ڵگرى ڤایرۆسى (ئێچ ئاى ڤى) بێت بۆیه‌ به‌ پێویست ده‌زانریت شیكارى خوێنى بۆ بكرێت به‌لاَم له‌به‌ر چه‌ند هۆكارێك كه‌ لاى ئێمه‌ش روون نه‌بوو نه‌توانرا ئه‌و كه‌سه‌ بپشكنین و هه‌ر به‌بىَ پشكنین ده‌یه‌وێت بێته‌ ناو كوردستان، به‌داخه‌وه‌ ده‌توانم بڵێم ئێمه‌ دڵنیانین  له‌ وه‌رگرتنى پشكنینى خوێنى هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌ى له‌ ولاَتانى تره‌وه‌ دێنه‌ ناو هه‌رێمى كوردستان، چه‌ندین حاڵه‌ت هه‌بووه‌ له‌كاتى وه‌رگرتنى خوێن ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ هه‌ڵگرى ڤایرۆسه‌كه‌ن و رێگه‌ نه‌دراوه‌ بێنه‌ ناو هه‌رێم.
له‌ كاتێكدا به‌ پێى وته‌ى به‌رێوه‌به‌رى ته‌ندروستى فرۆكه‌وانى (د.مجید-پسپۆرى نه‌خۆشیه‌كانى هه‌ناو)
  پشكنینى وه‌رگرتنى خوێن له‌ فرۆكه‌خانه‌ى
نێوده‌وڵه‌تى هه‌ولێر ته‌نها ئه‌وكاته‌ ده‌كرێت ئه‌گه‌ر هاتوو ماوه‌ى هاتنه‌ناوه‌ى له‌ (15) رۆژ به‌ره‌و سه‌ره‌وه‌ بێت ئه‌و كاته‌ ره‌وانه‌ى تاقیگه‌ى ناوه‌ندى ده‌كرێت بۆ وه‌رگرتنى پشكنینى خوێن به‌لاَم كه‌متر له‌ (15) رۆژ پشكنینى خوێنى بۆ ناكرێت.

به‌پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى له‌به‌ر ده‌ست دان له‌ هه‌رێمى كوردستان پشكنینى ته‌واو بۆ هه‌ڵگرى ڤایرۆسى (ئێچ ئاى ڤى) و هۆكارى نه‌خۆشى  ئایدز ناكرێت هه‌روه‌ها پشكنین ناكرێت بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ى له‌ فرۆكه‌خانه‌وه‌ بۆماوه‌ى كه‌متر له‌ (15) رۆژ دێنه‌ ناو هه‌رێم یان ئه‌وانه‌ى له‌سنوورى خاكیه‌وه‌ دێنه‌ ژووره‌وه‌.
جێگاى ئاماژه‌یه‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌ پێشتر له‌ هه‌رێمى كوردستاندا نه‌بووه‌، هۆكارى سه‌ره‌كى ئه‌و كه‌سه‌ توشبوانه‌ن كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ دێن. كه‌موكورتى له‌ پشكنیندا ده‌بێته‌ هۆى زیاتر و زووتر بلاَوبونه‌وى ئه‌م نه‌خۆشیه‌ له‌ هه‌رێمدا به‌لاَم له‌ ئێستادا به‌ پێى وته‌ى د.خالس قادر وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى له‌ هه‌رێمى كوردستان " دوا ئامار له‌ساڵى 1986 ه‌وه‌ تا ئێستا 19 حاڵه‌تى توشبوو به‌ نه‌خۆشیه‌كه‌ كه‌ دانیشتووى هه‌رێمى كوردستانن تۆماركراوه‌".
وتیشى" له‌و 19 كه‌سه‌ توشبووه‌ چواریان مردوون و 15یان ماون " ئاماژه‌شى به‌وه‌دا كه‌ له‌و 15 كه‌سه‌ یه‌كێكیان چووه‌ بۆ ده‌ره‌وه‌ى كوردستان و له‌ ئێستادا 14 حاڵه‌ت له‌ ناو كوردستاندا هه‌ن".
له‌ میانه‌ى ئه‌و سیمیناره‌ى به‌ بۆنه‌ى یادى رۆژى جیهانى ئایدزه‌وه‌ (1/12/2011) (د.بێریڤان موحسین سه‌رهه‌نگ-برِیارده‌رى لێژنه‌ى ته‌ندروستى له‌ په‌رله‌مانى كوردستان) جه‌ختى له‌وه‌ كرده‌وه‌" ئه‌و كه‌سه‌ى ئایدزى هه‌یه‌ تاوانبار نی یه‌ به‌لاَم كاتێك تاوانبار ده‌بێت بزانێت نه‌خۆشیه‌كه‌ى هه‌یه‌ و خۆى نه‌پارێزێت،ئه‌و ڤایرۆسه‌ى ئایدز دروست ده‌كات ناوى (ئێچ ئاى ڤى)یه‌ پێش ئه‌وه‌ى ببێت به‌ ئایدز دوو جۆرى هه‌یه‌ (ئێچ ئاى ڤى یه‌ك)و(ئێچ ئاى ڤى دوو) جۆرى دووه‌میان زیاتر بلاَو ده‌بێته‌وه‌ " له‌ درێژه‌ى وته‌كانیدا د.بێریڤان روونى كرده‌وه‌" ئایدز به‌ماناى رووخانى به‌رگرى خانه‌كانى له‌شى مرۆڤ دێت له‌شى مرۆڤ به‌ته‌واوى داده‌روخێت و ئاماده‌ ده‌بێت بۆ وه‌رگرتنى جۆره‌ها نه‌خۆشى ئه‌م ڤایرۆسه‌ به‌ ماوه‌ى (4-8)مانگ ده‌رده‌كه‌وێت له‌سه‌ره‌تادا به‌ هه‌لاَمه‌ت ده‌ست پێده‌كات و كێشى كه‌سى توشبوو داده‌به‌زێت به‌بىَ هۆكار،هه‌روه‌ها توشى شێرپه‌نجه‌ى كۆندۆم ده‌بێت".
ئه‌م قسانه‌ى د.بێریڤان له‌ میانه‌ى ئه‌و سیمیناره‌وه‌ هات كه‌ رێكخراوى ژیانى ته‌ندروستى به‌ هاوبه‌شى یه‌كێتى ئافره‌تانى كوردستان له‌ هه‌ولێر سازى كردبوو له‌ ژێر ناوى (له‌ پێناو كوردستانێكى پارێزراو له‌ ئایدز).
جێگاى باسه‌ به‌ پێى دوایین لێكۆڵینه‌وه‌ى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى له‌ عێراق ژماره‌ى توشبوان به‌م نه‌خۆشیه‌ له‌ نێوان سالاَنى(1986-2011) تۆماركرابێت (609)كه‌سه‌ له‌م رێژه‌یه‌دا (304) كه‌سیان ئه‌و توشبوانه‌ن كه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ى عێراق هاتوونه‌ته‌ عێراق حاڵه‌تى مردووه‌كان (55) حاڵه‌ته‌ كه‌ ته‌مه‌نیان له‌ نێوان (35-39)ساڵیدایه‌ له‌ هه‌ردوو ره‌گه‌زدا.
جێگاى ئاماژه‌كردنه‌ ئه‌م ڤایرۆسه‌ سه‌ره‌تا له‌ مه‌یمونێكه‌وه‌ گوازراه‌وه‌ته‌وه‌ بۆ مرۆڤ پێش 100 ساڵبه‌ر له‌ ئێستادا،له‌سه‌ره‌تادا نه‌زانراوه‌ له‌ده‌وروبه‌رى سالاَنى 1980 زانراوه‌ ئه‌م نه‌خۆشیه‌ له‌ ئه‌فریقیادا زۆر بلاَوه‌،له‌ جیهاندا 35 كه‌س تووشى ئه‌م نه‌خۆشیه‌ بوونه‌و12 ملیۆنیان مردوون و رۆژانه‌ له‌ جیهان 7000 كه‌س به‌هۆى ئه‌م نه‌خۆشیه‌ ده‌مرێت زۆرترین هه‌وڵى بۆ دراوه‌ به‌لاَم تا ئێستا چاره‌سه‌رى بۆ نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌.





1 comment:

  1. ئةنجومةني مامؤستاياني بيشةنك : ريكخراويكي بيشةيية ئامانجي خزمةتكردني مامؤستايان وبرؤسةي بةروةردةية , ئةتوانن لة ريكاي ئةم بلوكةرةو بةيجةكانمان لة كوكل بلةس و فةيس بوك و تويتةرو يوتوب ئاكاداري كارو جالاكييةكانمان بن http://mamostaianpeshang.blogspot.com/

    ReplyDelete